طراحی و اجراي خط لوله انتقال گاز , نفت , میعانات گازی و آب و فاضلاب با انواع متریال فولادي، چدني، آزبست و غيره توسط گروه صنعتی اسپاد صنعت پرتیکان با بیش از 30 سال قدمت در اجرای خطوط لوله و سازه های فلزی در کشور و رزومه درخشان در پروژه های اجرایی خط کوله کشوری
خط لوله
خط لوله به منظور انتقال گاز و مایعاتی مانند نفت و آب مورد استفاده قرار میگیرد . خط لوله و فرایند اجرای آن در پروژه های داخل شهری و خارج شهری تفاوت های زیادی با هم دارد و به همین نسبت متریال لوله و نوع مایع و گازی که قرار است در خط لوله جریان داشته باشد از مواردی است که در پروژه تاثر گذار است.
اجرای یک خط لوله شامل مراحلي است كه دقت و کیفیت اجرای صحيح هر یک از مراحل علاوه بر اجراي سريع پروژه و کاهش هزینه های اجرا و زمانبندی باعث افزایش طول عمر بيشتر خطوط لوله و نگهداري آسانتر خطوط مي‌گردد.
مراحل اجرای خط لوله
یک خط لوله تا مرحله بهره برداری مراحل متونعی را پش سر میگذارد .
در ادامه با فرایند های اجرای یک خط لوله و مراحل آن آشنا میشویم .
از طراحی اولیه , نقشه برداری تا تعیین ملاحضات اجرایی و زیست محیطی را بررسی میکنیم
اولین گام اجرای خطوط لوله نقشه برداري است
در مرحله نخستین اجرای خطوط لوله قبل از اجرا مسيري كه بايد لوله گذاري شود مبدا تا مقصد خط لوله بازديد میشود
شرایط مسیر اجرا توسط كارشناسان با توجه به عوارض و شرایط زمين در طول مسير بهترين مسير تعیین شده و نقشه برداري انجام مي‌شود.
نقشه‌برداري خط لوله از مسير عوارض مسیر خط و…………….. مسير اجرای پروژه را مشخص میکند.
تعیین محل حوزچه های تخلیه مایعات و هوا در خط لوله
علاوه بر تعيين عمق براي قسمتهاي مختلف خط لوله محل حوضچه‌هاي تخليه آب و تخليه هوا را نيز مشخص مي‌كند.
جهت اطلاع لازم است بدانید که حوضچه‌هاي تخليه مایعات در عميقترين قسمتها و حوضچه هاي تخليه هوا در بلنديها در نظر گرفته مي‌شود.
تعیین فشار کاری لوله و حوزچه های فشار شکن
در این مرحله از طراحی و براوردهای اجرای پروژه خط لوله با توجه به اختلاف ارتفاع مبدا تا مقصد مسير و اختلاف فشار آب در طول مسير كه نسبت مستقيم با اين اختلاف ارتفاع دارد نوع و فشار كاري لوله را مشخص مي‌كنند.
با اين نقشه برداري همچنين محل حوضچه‌هاي فشار شكن و يا ايستگاههاي پمپاژ و نوع آنها وهمچنين محل مخازن مشخص مي‌شود.
کد گذاری و میخکوبی مسیر اجرای پروژه
هنگام نقشه برداری و پس از عمليات نقشه برداري در فواصل معین و با توجه به شرایط زمين در مسير پروژه خط لوله ميخ كوبي صورت مي‌گيرد.
هركدام از ميخهاي كوبيده شده کد گذاری معینی دارند و علاوه بر نشان دادن مسير خط لوله عمق آن قسمت را نيز مشخص مي‌كند
آماده سازی کارگاه ها و مسير خط لوله
در این مرحله ابتدا محل های استقرار تجهیزات و کارگاه ها تعیین شده و آماده پیاده سازی میشوند.
پس از طي کردن مرحله های ذکر شده در امتداد مسير در نظر گرفته شده براي خط لوله جاده‌اي مناسب احداث مي‌گردد.
احداث جاده دسترسی برای اجرای پروژ خط لوله
جاده دسترسي جهت اجزای خط لوله علاوه بر تسحيل در اجراي پروژه پس از اتمام اجرا براي تعمير و نگهداري خط لوله مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
در حين و پس از اجراي اين مسیر دسترسی پروژه قسمتهائي از مسير كه لزوم خاكبرداري يا خاكريزي قبل از حفاري در آنها قيد شده‌است
شروع فرایند حفاری خط لوله
بعد از اتمام مراحل ذکر شده حال میتوان فرایند حفاری مسیر اجرای پروژه خط لوله را آغاز کرد .
با توجه به عمق خط لوله که در هنگام نقشه برداری تعیین شده است شرايط محل حفاري و همچنين كيفيت زمين در مسير خط لوله وسيله مناسب براي حفاري تعيين مي‌گردد.
تجهیزات حفاری خط لوله
در این مرحله با توجه به شرایط زمین باید تجهیزات مناسب حفاری خط لوله را تعیین کرد و آنها را در مسیر پروژه مستقر کرد .
به عنوان مثال براي حفاري زمينهاي خاكي و شني سست از بيل مكانيكي چرخدار، براي حفاري زمينهاي شني و خاكي رگه‌دار و سفت از بيل مكانيكي زنجيري و براي حفاري زمينهاي سنگي از بيل مكانيكي مجهز به پيكور و يا چكش كمپروسور استفاده مي‌گردد.
تعیین عمق حفاری مسیر خط لوله در شهر ها
همانگونه که عرض شد شرایط حفاری و اجرای خط لوله در شهر ها و مسیرهای بیرون شهری تفاوت های زیادی دارند .
عمدتا در پروژه های خط لوله در داخل شهرها و مسيرها آسفالته با توجه به شيب‌بندي نسبتاً ثابت آسفالت، حفاري مطابق عمق ثابتي انجام مي‌گيرد.
شرایط حفاری مسیر خط لوله در پروژه های با شیب متغیر
برای حفاری مسیر خط لوله در پروژه های با شیب متغیرفقط در قسمتهائي كه جهت شيب تغيير پيدا مي‌كند حوضچه‌هاي تخليه هوا و يا تخليه آب در نظر گرفته مي‌شود ولي در مسيرهاي خاكي و زمينهاي خارج شهرها عمق ترانشه با توجه به عوارض زمين متفاوت بوده و بايستي با توجه به كدهاي داده شده و عمقهاي مشخص شده در هر كد حفاري انجام گيرد. عمق ترانشه در بين دو كد داده شده نيز باتوجه به عمق دو طرف و متناسب با طول بين دو نقطه مشخص و حفاري مي‌گردد.
رگلاژ خطوط لوله و انتقال
در خطوط انتقال مایعات , گاز ها و خطوط لوله فرایند رگلاژ يكي مهمترين فرایند های مرتبط با لوله گذاري مي‌باشد كه در اجراي خطوط لوله اهميت زيادي دارد.
با انجام فرایند رگلاژ صحيح علاوه بر اجراي صحيح شيب خط لوله و عدم هواگيري لوله‌ها در حين تست و بهره‌برداري، باعث اجراي صحيح و آسانتر نصب لوله‌مي‌گردد.
خط لوله آزبست
مخصوصاً در مورد اجرای خط لوله‌هاي آزبست عدم رگلاژ مناسب باعث افت لوله‌ها و مانشونها و عدم آب‌بندي اتصالات مانشون و همچنين كمر‌شكن شدن لوله‌ها پس از بارگيري روي آنها مي‌گردد.
براي رگلاژ كف مسیر حفاری خط لوله آزبست ابتدا با توجه به ميخها و كدهاي داده شده روي زمين، ميخهائي در عمق مشخص شده كوبيده مي‌شود.
و در نهایت در مسیر های خط لوله با آزبست ريسمان كار را با كشش مناسب به صورتي كه ريسمان در مسیر افت نداشته باشد به ميخها مي‌بنديم.
و در نهایت زير ريسمان را تا عمق 10 الی 20 سانتيمتر صاف و رگلاژ میکنیم و آنگاه عمق باقيمانده را تا زير ريسمان و مماس با آن از خاك سرند شده و نرم پر مي‌كنيم.
در خطوط لوله آزبست در صورتي كه فاصله بين نقاط انقدر زياد باشد كه امكان بستن ريسمان بدون آنكه در مسیر آن افت نکند وجود نداشته باشد باید در بين كدهاي داده شده پروژه خطر لوله آزبست نقاطي را به وسيله دوربين مشخص كرده و ميخكوبي كنيم در لوله هاي سايز بالا بخصوص در لوله هاي آزبست پس از پخش خاك سرندي كف كانال به وسيله كمپكت يا غلطك تا تراكم مشخصي كوبيده مي‌شود.
فرایند ريسه كردن خطوط انتقال آب و لوله ها
براي ريسه كردن خطوط انتقال آب , گاز و سایر مایعات و لوله ها در روي كانال از چوبها و لوله‌هاي كوتاهي كه در روي كانال قرار گرفته استفاده كرده و لوله‌ها را در روي آنها قرار مي‌دهيم. پس از عمليات جوشكاري به وسيله يك يا چند جرثقيل ماشيني لوله‌ها را بلند كرده چوبها و يا لوله‌هاي كوتاه را از زير آنها برداشته و لوله‌ها را به داخل كانال منتقل مي‌كنيم. در صورتي كه لوله‌ها در كنار كانال ريسه شوند نيز پس از عمليات جوشكاري آنها را به وسيله يك يا چند جرثقيل ماشيني به داخل كانال منتقل مي‌كنيم.
خط لوله فولادی
خطوط لوله فولادی شرایط خاص خود را در فرایند اجرایی دارند . یکی از مهمترین عملیاتهایی که در خطوط لوله فولادی و آهنی انجام میشود فرایند جوشکاری است.
در یک خط لوله فولادی فرایند اتصال بعضا از طریق جوشکاری و بعضا از طریق سایر روش های اتصال انجام میشود . براي جوشكاري لوله‌هاي فولادي سايز بالا دو يا چند عدد از آنها را در خارج از كانال به يكديگر جوش میدهند و سپس آنها را در داخل كانال خطول انتقال و خطوط لوله با جوشكاري به يكديگر متصل مي‌كنن.
اين كار در مقاطعي از كانال كه داراي زاويه و يا قوس مي‌باشد نيز انجام مي‌گيرد. به طور كلي تا حد امكان عمليات جوشكاري فولادي و يا پلي‌اتيلن در خارج كانال انجام مي‌گيرد و علت آن نيز باز بودن محيط در خارج از كانال و امكان مانور بيشتر براي سيم جوش و جوشكار براي لوله‌هاي فولادي و دستگاه جوش براي لوله‌هاي پلي‌اتيلن مي‌باشد.
خط لوله چدن و فایبرگلاس
خط لوله چدن از انواع پرکاربرد میباشد . استفاده از لوله‌هاي چدن آزبست و يا فايبرگلاس سايز بالا كه لازم است براي نصب و جایگذاری لوله ها در خطوط لوله چدن و خط لوله فایبر گلاس از جرثقيل ماشيني استفاده گردد نيز ممكن است در خارج و در كنار كانال ريسه شوند ريسه كردن لوله‌ها در داخل كانال به توجه به شكل و نوع اتصال آنها متفاوت است
لوله‌هاي مانشوني در هنگام ريسه شدن بايستي به يكديگر بچسبند فقط در هنگام ريسه كردن بايستي فاصله‌اي بين آنها متناسب با واشر و يا واشرهاي ترمز در نظر گرفته‌شود.
نصب لوله‌ها و اتصالات
فرایند نصب صحیح لوله را شاید بتوان یکی از مهمترین مراحل اجرای یک خط لوله مناسب نامید.
دقت داشته باشید که نصب انواع لوله با توجه به جنس و نوع اتصالات لوله ها کاملا متفاوت مي‌باشد.
خاک ریزی روي لوله‌ها در خطوط انتقال آب , گاز و سایر مایعات
پس از عمليات نصب لوله‌ها در خطوط نفت , گاز , آب , میعانات گازی و سایر مایعات و قبل از مرحله تست هيدروليك لوله ها بايستي كمر لوله‌ها با خاك نرم مناسب مهار گردد تا از حركت لوله‌ها و بندهاي آنها به طرفين يا بالا در حين تست هیدولیک لوله ها جلوگيري شود.
اين خاك نرم استفاده شده برای خاک ریزی روی خطوط لوله انتقال پس از تست بر روي لوله‌ها پهن شده و خاك نرم روي لوله‌ها را تشكيل مي‌دهند.در بيشتر لوله‌ها خاك نرم فقط بر روي كمر لوله به صورت دپو ريخته مي‌شود.
ولي براي لوله‌هاي پلي‌اتيلن، آزبست و فايبرگلاس در مسيرهاي مسكوني و پررفت‌وآمد بهتر است خاك نرم كاملاً روي لوله را بپوشاند تا به عنوان محافظ لوله قبل از تست عمل كرده و از شكستن يا ترك خوردن لوله‌ها به علت افتادن سنگ و يا اشياء ديگر بر روي لوله جلوگيري كند.
ولي در هر صورت تا حد امكان بايستي روي مانشنها و محل اتصالات خالي باشد تا در حين تست قابل بازديد بوده و از آب‌بند بودن آنها اطمينان حاصل شود. البته همانگونه كه ذكر شد رو و اطراف لوله‌هاي فايبرگلاس و پلي‌اتيلن سايز بالا را با شنهاي دانه بندي شده مي‌پوشانند.
مهار مناسب در انتهای خطوط لوله اتصالات آنها
در نهایت بعد از اتمام فرایند نصب و اتصال خطوط لوله عمليات ديگري كه پس از نصب لوله‌ها و قبل از انجام تست هيدروليك بايستي انجام شود نصب انتهای خطوط و مهار آنها و اتصالات اعم از زانوئيها و سه‌راهيها مي‌باشد.
معمولاً خطوط لوله را به قطعاتي در طولهاي مشخص كه شرايط و سايز قطر لوله آنرا مشخص مي‌كنند تقسيم كرده و هر قطعه را به طور جدا تست مي‌كنند.
تست هیدرولیک سلامت لوله
لوله های مورد استفاده در پروژه خط انتقال باید تست شوند . براي انجام تست لوله ها دو طرف باز خط به وسيله ته خط بسته شده و پر آب مي‌شود و پس از آن عمليات تست هيدروليك خط لوله بر روي آن انجام مي‌گيرد.
مسدود کننده های انتهای لوله ها
قطعاتي كه براي مسدود كردن ته خطوط لوله استفاده مي‌شوند ته خط ناميده مي‌شوند. ته‌خطها یا مسدود کننده های انتهای مسیر خط لوله معمولاً شامل يك عدد سه‌راهي مي‌باشند كه از يك طرف به وسيله كاسكت‌فلنچ كور شده و از طرف ديگر به وسيله ساكت، اسپيكات و يا هر اتصالي متناسب با نوع و سايز لوله به آخرين لوله از دو‌طرف خط متصل مي‌شود.